Met de intreding van de (niet meer weg te denken) smartphone mét over het algemeen redelijke fotocamera, is “de selfie” ook een fenomeen geworden. Niet meer weg te denken uit het straatbeeld – en dan niet alleen bij toeristische attracties -leuk om te doen en te delen.
In 2013 werd het woord “selfie” door woordenboekenuitgever Van Dale zelfs tot woord van dat jaar gekozen. Maar staan alle selfiemakers er ook bij stil dat zij met het maken van een selfie wellicht met rechten (en plichten) te maken krijgen?
Auteursrecht
Een selfie is natuurlijk uiteindelijk ook “gewoon” een foto en over het algemeen komen foto’s voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking. Op grond van het auteursrecht komen de auteursrechten van een werk dat aan het vereiste voldoet automatisch toe aan de maker. Bij een selfie, dat is nou juist de grap, is dat dus ook de persoon die op de selfie staat afgebeeld. De definitie van een auteursrechtelijk beschermd werk zoals vastgesteld door het Hof van Justitie van de Europese Unie luidt overigens: een eigen intellectuele schepping van de maker die de persoonlijkheid van de maker weerspiegelt en uiting komt door de vrije creatieve keuzes van de maker bij de totstandkoming van het werk. In de Nederlandse rechtspraak wordt nog vaak gebruikt: “een eigen, oorspronkelijk karakter en het persoonlijk stempel van de maker”. Over het algemeen werd wel aangenomen dat een foto aan die definitie voldoet, maar de rechtbank in ons eigen Amsterdam lijkt nu voor foto’s toch een strenger criterium te willen introduceren. Er zou volgens de rechtbank Amsterdam namelijk pas sprake zijn van het persoonlijk stempel “als de keuzes die worden gemaakt in een foto resulteren die zich zodanig van andere foto’s onderscheidt, dat daaraan is af te zien dat de fotograaf persoonlijke keuzes heeft gemaakt.” Het lijkt erop dat de rechtbank Amsterdam aan de meeste selfies dus geen auteursrechten zou toekennen, maar of dit uiteindelijk stand houdt, is nog maar de vraag.
Hoewel met het maken van selfies over het algemeen niet direct rechten om de hoek komen kijken, kan het toch voorkomen dat een foto, en derhalve ook een selfie, onderwerp wordt van een juridisch geschil.
De maker is een … aap?!?
In een geval dat zich alweer in 2011 voordeed is er namelijk helemaal geen discussie of een selfie auteursrechtelijk beschermd is, maar aan wie die rechten toekomen. Tijdens het maken van een fotoreportage over zwarte Makaak apen in Indonesië bemachtigde namelijk een vrouwtjes Makaak de camera van Fotograaf David Slater en schoot, blijkbaar erg geïnteresseerd in het flitsen van het apparaat, in korte tijd een groot aantal foto’s. De camera overleeft het avontuur en naast een aantal mislukte plaatjes had de aap een wel zeer fraai en haarscherp zelfportret gemaakt: een selfie door een aap nog voordat de selfie rage toesloeg. Met het hele verhaal wordt de foto natuurlijk trots online geplaatst. Tegen het daarna overnemen van die foto door anderen verzette de fotograaf zich: hij zou de maker van de foto en derhalve auteursrechthebbende zijn, omdat de aap dat niet kon zijn. Ik schreef daarover ook al in mijn e-book “Wat ondernemers willen weten over… AUTEURSRECHT” deel 1. Op 7 januari 2015 kwam in het nieuws dat een rechtbank in San Francisco oordeelde “while Congress and the president can extend the protection of law to animals as well as humans, there is no indication that they did so in the Copyright Act.” Jammer dus voor de aap (en People for the Ethical Treatment of Animals – PETA die de procedure aanspanden). PETA ging weliswaar nog in hoger beroep tegen de uitspraak, maar daarin bereikten PETA en David Slater in september 2017 een schikking. Volgens verschillende nieuwssites bestond die schikking uit de afspraak dat de aap inderdaad geen auteursrechthebbende is van de selfie, maar David Slater 25% van de opbrengsten van de foto zal doneren aan goede doelen die de Makaak beschermen. Uiteindelijk toch een mooie uitkomst na een wilde selfie actie.
Anderen op de selfie
Ik vermoed echter niet dat veel makers van selfies ooit te maken krijgen met het auteursrecht, al was het maar om het feit dat zij de foto op verschillende social media plaatsen waarmee zij impliciet in ieder geval aan dat medium toestemming geven om die foto te gebruiken. Zodra er ook een andere persoon op de selfie wordt afgebeeld, kan het nog wel eens vervelender worden. Die andere personen zouden zich bijvoorbeeld op hun portretrechten of anderszins onrechtmatig handelen kunnen beroepen en verspreiding van die foto kunnen proberen tegen te houden. Dat zal in ieder geval ook de grondslag zijn die Le Pen zal gebruiken voor zijn vordering van € 50.000,= en excuses voor het plaatsen van een selfie waarop ook hij (slapend) te zien was. Over portretrechten schreef ik al in mijn e-book “Wat ondernemers willen weten over… AUTEURSRECHT” deel 2.
Tip over het maken van een selfie
Hoewel met het maken van selfies over het algemeen niet direct rechten om de hoek komen kijken, kan het toch voorkomen dat een foto, en derhalve ook een selfie, onderwerp wordt van een juridisch geschil. Bij elke uiting is het ook belangrijk om na te gaan of je daarmee geen inbreuk zou maken op andermans rechten waaronder de genoemde auteursrechten of portretrechten. Maar over het algemeen voor selfies “van jezelf”: just have fun with it. Heb je toch vragen over auteursrechten, portretrechten of wellicht andere rechten van intellectuele eigendom, met betrekking tot een selfie of niet, neem dan gerust eens contact op via info@bernhaege.nl of 0413 – 35 22 11
