De Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) heeft de huidige Ambtenarenwet door de Ambtenarenwet 2017 vervangen en is op 1 januari 2020 in werking getreden. We leggen in deze blog uit wat de gevolgen van de Wnra zijn.
Wat is er veranderd in de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren?
Ambtenaren krijgen nu een arbeidsovereenkomst, net als werknemers, maar de ambtelijke status bestaat nog steeds. Dit betekent onder meer dat de wetten en regels voor ambtenaren zijn blijven bestaan. Bij dergelijke speciale regels kunt u denken aan de geheimhoudingsplicht, het verbod om giften aan te nemen en de plicht om nevenfuncties te melden.
De arbeidsovereenkomst vervangt het eenzijdig aanstellingsbesluit. De arbeidsvoorwaarden zijn niet gewijzigd. Is er een geschil, dan dient dit te worden voorgelegd aan de burgerlijke rechter (en niet meer aan de bestuursrechter). Ook ontslag dient te verlopen via het UWV of de Kantonrechter, net zoals in het reguliere arbeidsrecht.
Door de Wnra kan het zijn dat een organisatie een (nieuwe) ‘overheidswerkgever’ is geworden. Dit heeft tot gevolg dat deze medewerkers de ‘status’ van ambtenaar krijgen. Daarnaast zijn een aantal regels uit de nieuwe Ambtenarenwet op deze medewerkers van toepassing. Hiervoor hebben deze medewerkers de ambtseed moeten afleggen.
Op wie is de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren van toepassing?
Werkt u bij het Rijk, een provincie, gemeente of waterschap? Dan is de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren op u van toepassing.
De Wnra geldt ook indien u werkt voor een openbaar lichaam voor beroep en bedrijf, zoals de:
- Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders.
- Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants.
- Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie.
- Nederlandse Loodsencorporatie.
- Nederlandse Orde van Advocaten.
- Orde van octrooigemachtigden.
Werkt u bij een openbaar lichaam met verordende bevoegdheid? Dan is de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren ook van toepassing voor u. Dit zijn gemeenschappelijke regelingen, zoals Regionale Gezondheidsdiensten (RGD’s), Regionale Historische Centra (zoals het Flevolands Archief) en Recreatieschappen.
Werkt u bij een publiekrecht ingestelde rechtspersoon? De Wet normalisering rechtspositie ambtenaren geldt dan ook voor u. Dit zijn bijvoorbeeld zelfstandige bestuursorganen (zbo’s), zoals TNO, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) of de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Daarnaast kunnen het rechtspersonen zijn in de zin van de Wet gemeenschappelijke regelingen, zoals de Bedrijfsvoeringsorganisatie West Betuwe of Shared Service Center Zuid-Limburg.
Werkt u bij een privaatrechtelijke rechtspersoon met openbaar gezag? Zoals de Stichting Autoriteit Financiële Markten (AFM), de Nederlandsche Bank N.V. (DNB), cultuurfondsen (zoals de Stichting Mondriaanfonds, Fonds Podiumkunsten en Stichting Fonds voor Cultuurparticipatie). Dan is de Wnra ook op u van toepassing.
Voor wie geldt de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren niet?
Rechterlijke ambtenaren, politieambtenaren en defensieambtenaren vallen niet onder het private arbeidsrecht, maar hebben hun publiekrechtelijke aanstelling behouden. Zij zijn geen ambtenaar in de zin van de Ambtenarenwet 2017. Let op: het personeel dat werkzaam is bij de ambtelijke diensten van de Raad voor de rechtspraak, de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van beroep voor het bedrijfsleven is rijksambtenaar en dus niet uitgezonderd van de Wnra/de Ambtenarenwet 2017.
Gedetailleerde Uitleg van de overgangsregelingen.
Bij de inwerkingtreding van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren per 1 januari 2020 is voorzien in diverse overgangsregelingen om de overgang van een ambtelijke aanstelling naar een arbeidsovereenkomst soepel te laten verlopen. Voor ambtenaren die reeds in dienst waren vóór de inwerkingtreding van de Wnra, zijn de arbeidsvoorwaarden behouden gebleven zoals die waren vóór de wetswijziging. Dit betekent dat alle bestaande rechten en plichten uit de oorspronkelijke ambtelijke aanstelling zijn overgegaan in de nieuwe arbeidsovereenkomst. Eventuele aanvullende afspraken of regelingen die in cao’s waren vastgelegd, bleven eveneens van kracht.
Daarnaast is er voor oudere ambtenaren een specifieke overgangsregeling getroffen. Indien een ambtenaar op 1 januari 2020 de leeftijd van 55 jaar had bereikt, blijven de oude pensioenafspraken van kracht, zelfs als deze afwijken van de nieuwe regels onder de Wnra. Ook voor ambtenaren die met functioneel leeftijdsontslag (FLO) te maken hadden, zijn overgangsregelingen van toepassing om hun rechten te waarborgen.
Impact op specifieke sectoren.
De Wnra heeft een aanzienlijke impact op verschillende sectoren binnen de publieke dienst. In het openbare onderwijs bijvoorbeeld, heeft de wet geleid tot veranderingen in de rechtspositie van docenten en ondersteunend personeel. De invoering van de arbeidsovereenkomst betekent dat conflicten tussen werkgever en werknemer nu onder het burgerlijk recht vallen, wat de rol van de rechter in arbeidsconflicten versterkt. Dit heeft geleid tot een toename van rechtszaken in de onderwijssector, waarbij arbeidsvoorwaarden, ontslagprocedures en disciplinaire maatregelen aan de orde zijn gekomen.
In de zorgsector, met name binnen gemeentelijke gezondheidsdiensten (GGD), heeft de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren geleid tot veranderingen in de flexibiliteit van de arbeidscontracten. Medewerkers ervaren nu meer mogelijkheden voor mobiliteit tussen publieke en private instellingen, maar dit heeft ook geleid tot onzekerheid over de continuïteit van dienstverbanden, vooral bij tijdelijke contracten.
In de veiligheid- en defensiesector, zoals bij de politie en defensie, hebben de aanpassingen in disciplinaire procedures en ontslagregels geleid tot enige bezorgdheid over de handhaving van strikte normen en integriteit binnen de dienst. Het vervallen van specifieke ambtelijke regels betekent dat deze organisaties nieuwe strategieën moeten ontwikkelen om hun personeelsbeleid aan te passen aan de standaard arbeidswetgeving.
Vergelijking met internationale normen.
De Wnra is uniek in zijn doel om de rechtspositie van Nederlandse ambtenaren te normaliseren, maar vergelijkbare hervormingen zijn ook in andere landen doorgevoerd. In Duitsland, bijvoorbeeld, bestaat een vergelijkbaar systeem waarbij overheidsmedewerkers, met uitzondering van de Beamten (ambtenaren met een speciale status), onder het reguliere arbeidsrecht vallen. Dit systeem heeft geleid tot een grotere flexibiliteit in het aanname- en ontslagbeleid, maar het zorgt ook voor een complexere rechtspositie waarbij ambtenaren deels onder verschillende rechtsregimes kunnen vallen.
In het Verenigd Koninkrijk is het Civil Service System in sommige opzichten vergelijkbaar, maar ambtenaren blijven hier over het algemeen buiten de reguliere arbeidswetgeving vallen. Dit biedt enerzijds meer bescherming tegen ontslag, maar beperkt anderzijds de mobiliteit tussen de publieke en private sector.
Praktische voorbeelden of casestudies.
Een casestudy uit de gemeentelijke sector laat zien hoe de overgang van ambtelijke aanstelling naar arbeidsovereenkomst in de praktijk heeft uitgepakt. Een gemeentelijke ambtenaar die voorheen onder strikte ambtelijke regels viel, diende een klacht in wegens een conflict met de werkgever over overplaatsing. Onder de oude regeling zou dit conflict zijn opgelost via een interne procedure, maar onder de Wnra werd de zaak voorgelegd aan de kantonrechter. De rechter oordeelde in het voordeel van de ambtenaar op basis van het arbeidsrecht, wat resulteerde in een schadevergoeding die aanzienlijk hoger was dan wat onder de oude ambtelijke regels mogelijk zou zijn geweest.
In de onderwijssector heeft de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren geleid tot een zaak waarin een docent werd ontslagen wegens vermeend plichtsverzuim. Onder de oude regels zou een disciplinaire procedure zijn gevolgd, maar onder het nieuwe regime kon de docent via de civiele rechter zijn ontslag aanvechten. De rechter besliste dat het ontslag onterecht was, en de docent werd in zijn functie hersteld, met volledige vergoeding van gederfde inkomsten.
Toekomstige ontwikkelingen.
Hoewel de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren een belangrijke stap was in de modernisering van het arbeidsrecht voor ambtenaren, zijn er al signalen dat verdere wijzigingen in de wetgeving op komst zijn. De flexibilisering van de arbeidsmarkt en de toenemende vraag naar maatwerk in arbeidscontracten kunnen leiden tot nieuwe aanpassingen in de rechtspositie van ambtenaren. Er wordt bijvoorbeeld gedebatteerd over de mogelijkheid om ambtenaren meer ruimte te geven voor het onderhandelen over individuele arbeidsvoorwaarden, in plaats van de collectieve regelingen die nu van toepassing zijn.
Daarnaast is er een groeiende discussie over de verhouding tussen vast en flexibel werk binnen de publieke sector. De overheid onderzoekt mogelijkheden om de balans tussen vast personeel en tijdelijke krachten te verbeteren, wat mogelijk kan leiden tot nieuwe wet- en regelgeving in de nabije toekomst.
Heeft u nog vragen over de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren?
Als u zich nog zaken afvraagt wat betreft de wet normalisering rechtspositie ambtenaren, dan kunt u deze gerust aan ons stellen. Contact opnemen met Bernhaege Advocaten is geheel vrijblijvend. Het is ons een plezier om u verder te helpen.
Bent u gevestigd in de omgeving van Boerdonk, Boskant, Eerde, Erp, Keldonk, Mariaheide, Nijnsel, Olland, Schijndel, Sint-Oedenrode, Veghel, Wijbosch en Zijtaart (Gemeente Meierijstad), Uden, Gemert, Nistelrode, Beek en Donk of Heeswijk? U kunt dan terecht op onze vestiging in Veghel. Voor telefonisch contact kunt u ons op dit kantoor bereiken via +31 413 35 22 11.
Of bent u gevestigd in de omgeving van Oss, Rosmalen, Berghem, Schaijk, Heesch, Ravenstein of Kerkdriel? Dan is onze dichtstbijzijnde vestiging in Oss. Neem dan contact op met dit kantoor. U kunt ons bereiken op het volgende nummer +31 412 76 02 27.
